Μήπως ο φθόνος είναι ένα από εκείνα τα σκοτεινά ΄΄ ξωτικά ΄΄ που κατατρέχει τους Έλληνες από τα βάθη της ιστορίας τους;

Ορισμός του φθόνου

Ο φθόνος κατά τον Σωκράτη ΄΄είναι το παιδί της αλαζονείας, εργάτης της εκδίκησης, αρχηγός μυστικής επανάστασης και διαρκές βάσανο της αρετής. Ο φθόνος είναι βόρβορος της ψυχής, δηλητήριο κι υδράργυρος που φθείρει τη σάρκα κι αποξηραίνει τον μυελό των οστών. ΄΄ .

Ο αρχαίος φιλόσοφος Αριστοτέλης εύστοχα διακρίνει δύο ψυχολογικούς τύπους ανθρώπων που είναι υπόδουλοι στο φοβερό πάθος του φθόνου.
α. οι φιλόδοξοι, γιατί δεν υποφέρουν να τους ξεπερνούν σε φήμη, δόξα, αρετές και
β. οι μικρόψυχοι και ανικανοποίητοι, διότι όσα αγαθά κι αν διαθέτουν, πάντα τα ξένα τους φαίνονται καλύτερα, μεγαλύτερα, ελκυστικότερα.

Σύμφωνα με τον Νίτσε ο φθόνος είναι απόκτημα κακίας.

Και κάπου εδώ αναρωτιέμαι μήπως ο φθόνος είναι ένα από εκείνα τα σκοτεινά ΄΄ ξωτικά ΄΄  που κατατρέχει τους Έλληνες από τα βάθη της ιστορίας τους;

Τι συνδέει τους Έλληνες με τον φθόνο;

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι οι Έλληνες  εκτός από τα πολλά καλά που τους διακρίνουν έχουν το φθόνο στο κύτταρο τους. Η ΄΄κοινωνική κριτική΄΄ αποτελεί αγαπημένη ενασχόλησή τους εξού και η μεγάλη επιτυχία των μεσημεριανών εκπομπών. Πάντα ο διπλανός είναι αντικείμενο ενδιαφέροντος και συζήτησης. Στην καλύτερη περίπτωση. Στην χειρότερη με διάθεση κατάκρισης και χαιρεκακίας γίνεται στόχος κουτσομπολιού αλλά και συκοφαντίας (http://peopleandideas.gr/2012/01/11/envy/).

΄΄  Την συκοφαντία, αγαπητέ μου, την έχουν αναγάγει σε τέχνη οι θαυμάσιοι, οι φιλότεχνοι Έλληνες, οι πρώτοι δημιουργοί του καλού και του κακού λόγου. Η τέχνη είναι να συκοφαντείς χωρίς να ενσωματώνεις πουθενά ολόκληρη την συκοφαντία, μόνο να την αφήνεις να την συνάγουν οι άλλοι από τα συμφραζόμενα και έτσι ασυνείδητα να υποβάλλεται σε όποιον την ακούει ΄΄  (περί Ελλήνων: Πάπυροι της Οξυρρύγχου μετάφραση Κωνσταντίνου Τσάτσου -http://www.paidika.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=2379&Itemid=223 ).

Ποια είναι γενεσιουργός αιτία όμως που προκαλεί τον φθόνο? 


Από την αρχαιότητα υπήρχε η πεποίθηση ότι ΄΄ο φυγόκεντρος εγωισμός΄΄ του Έλληνα δεν επιτρέπει την καταξίωση του άλλου ανεξάρτητα από την θέση στην οποία βρίσκεται:
  
‘’ Δε βλέπω πως είμαι άδικος όταν λέγω πως πρόθεσή τους συνήθως
δεν είναι να ξεπεράσουν σε αξιότητα η και σε καλή φήμη τον αντίπαλό τους, αλλά να τον κατεβάσουν στα μάτια του κόσμου κάτω από την δική τους θέση, όποια κι αν είναι…  Δεν χάνει τον καιρό του σε επαίνους ο Έλληνας. Δεν χαίρεται τον έπαινο. Χαίρεται όμως τον ψόγο και γι αυτόν πάντα βρίσκει καιρό. Για την κατανόηση, την αληθινή, αυτήν που βγαίνει από την συμπάθεια γι αυτό που κατανοείς, δεν θέλει τίποτε να θυσιάσει. Το κίνητρο της δικαιοσύνης δεν τον κινεί για να επαινέσει ότι αξίζει τον έπαινο. Όχι πως δεν θα ήθελε να είναι δίκαιος, αλλά δεν αντιλαμβάνεται καν την αδικία που κάνει στον άλλο. Θαυμάζει ότι είναι ο δικός του κόσμος. Κάθε άλλον τον υποτιμά ! Όταν ένας πολίτης άξιος, δεν αναγνωρίζεται κατά την αξία του, λέει ο Έλληνας: αφού δεν αναγνωρίζομαι εγώ ο αξιώτερός του, τι πειράζει αν και αυτός δεν αναγνωρίζεται;
…ο Έλληνας δε συχωράει στον συμπολίτη του καμία προκοπή. Όποιον τον ξεπεράσει, ο Έλληνας τον φθονεί με πάθος και αν είναι στο χέρι του να τον γκρεμίσει από εκεί που ανέβηκε θα το κάνει.
(περί Ελλήνων: Πάπυροι της Οξυρρύγχου μετάφραση Κωνσταντίνου Τσάτσου -http://www.paidika.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=2379&Itemid=223 )

Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή  οι Έλληνες φθονούν τον εαυτό τους.

΄΄οι Έλληνες φθονούν τα σωθικά και τα σπλάχνα τους. Ίσως να είναι η μόνη φυλή στον κόσμο που αντιπαθεί τον εαυτό της. Που δεν της αρέσει ο ίδιος της ο εαυτός, και που θα έκανε οτιδήποτε προκειμένου να καταστρέψει τον εαυτό της.''  (http://www.online-greece.gr/2011/11/%CE%B7-%CF%86%CF%85%CE%BB%CE%B7-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CF%89%CE%BD/ )

Είναι λοιπόν τυχαίο που ο φθόνος θεωρείται ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα; 

Ο φθόνος είναι το συναίσθημα εκείνο που οδηγεί στην ανάπτυξη αρνητικών παθών για τον άνθρωπο όπως  ζήλια, μίσος, χαιρεκακία, περιφρόνηση, δόλο κ.α. που τον κατατρώνε όπως η σκουριά το σίδερο.

Άνθρωποι κυριευμένοι από τα πάθη τους δύσκολα εξελίσσουν  το πνεύμα τους δημιουργικά και δύσκολα πάνω από όλα μπορούν να λειτουργήσουν ομαδικά. Συνήθως καταβεβλημένοι από την εμμονή των παθών τους χάνουν έδαφος και ενέργεια και επιλέγουν να γκρεμίζουν από το να οικοδομούν.

Εύστοχη είναι και εδώ η φιλοσοφική διατύπωση για τους Έλληνες της αρχαιότητας από Ρωμαίο αξιωματικό:

΄΄ Μα το πιο σπουδαίο, για να καταλάβεις τον Έλληνα, είναι να σπουδάσεις τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνει τον φθόνο του, τον τρόπο που εφηύρε για να γκρεμίζει καλύτερα. Είναι ένας τρόπος πιο κομψός από το δικό μας γέννημα σοφιστικής ευστροφίας και διανοητικής δεξιοτεχνίας. Δεν του αρέσει η χοντροκομμένη δολοφονία στους διαδρόμους του παλατιού, αλλά η λεπτοκαμωμένη συκοφαντία, ένα είδος αναίμακτου, ηθικού φόνου, ενός φόνου διακριτικότερου και εντελέστερου, που αφήνει του δολοφονημένου την σάρκα σχεδόν ανέπαφη, να περιφέρει την ατίμωση και την γύμνια της στους δρόμους και στις πλατείες.
...Το ίδιο «εγώ» που οικοδομεί τα ιδανικά πολιτικά συστήματα, αυτό διαλύει και τις πραγματικές πολιτείες των ανθρώπων. 'Ομως ήρθανε καιροί όπου ο ελληνικός εγωισμός ξέχασε την τέχνη που οικοδομεί τους ιδανικούς κόσμους, αλλά δεν ξέχασε την τέχνη που γκρεμίζει τις πραγματικές πολιτείες… το ελληνικό άτομο περιφρονεί τον νόμο. Δεν παραδέχεται άλλη κρίση δικαίου παρά την ατομική του, που δυστυχώς στηρίζεται σε ατομικά κριτήρια...
...Σπάνια οι Έλληνες πείθονται «τοις κείνων ρήμασι». Πείθονται μόνο στα ρήματα τα δικά τους και η αλλάζουν τους νόμους κάθε λίγο ανάλογα με τα κέφια της στιγμής, ή όταν δεν μπορούν να τους αλλάξουν , τους αντιμετωπίζουν σαν εχθρικές δυνάμεις και τότε μεταχειρίζονται εναντίον τους η τη βία η τον δόλο!...
...Ο εγωκεντρισμός αφαιρεί από τον Έλληνα την δυνατότητα να είναι δίκαιος...
Μόνον όταν δημιουργηθούν συμφέροντα που συμβαίνει να είναι κοινά σε πολλά άτομα μαζί, βλέπεις την συναδέλφωση και την αλληλεγγύη. Στον κάθε Έλληνα τα ιδανικά είναι ατομικά. Γι αυτό οι πολιτικές των φατρίες είναι φατρίες συμφερόντων, και το ιδανικό του κάθε ηγέτη είναι ο εαυτός του. ΄΄ (περί Ελλήνων: Πάπυροι της Οξυρρύγχου μετάφραση Κωνσταντίνου Τσάτσου -http://www.paidika.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=2379&Itemid=223 )

Μπορεί τελικά ο κατήφορος για τους Έλληνες να σταματήσει; 

Μήπως τελικά  ο Έλληνας υστερεί έναντι των άλλων εθνών επειδή ακριβώς υποκινούμενος από τον άκρατο εγωισμό και φθόνο που τον διακατέχει δεν δίνατε να τοποθετήσει τον εαυτό του ως μέρος ενός συνόλου και να αποδεχτεί κατά επέκταση τις αντικειμενικές του δυνατότητες;

Μήπως κατά συνέπεια αφαιρεί από τον εαυτό του τη δυνατότητα να αναπτύξει τέτοιες σχέσεις με το περιβάλλον του ώστε να τις αναγάγει εποικοδομητικά στο επόμενο επίπεδο εξέλιξης;

Δεν είναι λογικό ότι ο φθόνος εκμηδενίζοντας το αίσθημα δικαίου του αφαιρεί την ικανότητα να δει τον εαυτό του ως μέρος του γενικού καλού;

Μήπως λοιπόν ήρθε ο καιρός που θα πρέπει να επιλέξει ο Έλληνας με ειλικρίνεια την όχθη του ποταμού που θα προσαράξει την προσωπικότητά του; Στην φωτεινή πλευρά της κοινής αφετηρίας με κοινό προορισμό ή στην σκοτεινή πλευρά της ατομικής πάλης;

Το μόνο σίγουρο είναι ότι μόνο όταν σκεπτόμαστε μαζί, δρούμε μαζί, μαχόμαστε μαζί και μοιραζόμαστε μαζί μπορούμε να οδηγηθούμε σε νέες προοπτικές.

Από εκεί και πέρα είναι θέμα επιλογής…

Βέβαια διατηρώ τις επιφυλάξεις μου

Δεν ξέρω, δεν μπορώ να ξέρω αν ο κατήφορος για τους Έλληνες μπορεί πια να σταματήσει...*

dK 

* (http://www.paidika.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=2379&Itemid=223 ).