Υγεία και σύγχρονες συνθήκες εργασίας – μια ακόμη αντίφαση

Ένας από τους πλέον γνωστούς και αποδεδειγμένα νοσογόνους παράγοντες των σύγχρονων κοινωνιών είναι το στρες. Σήμερα γνωρίζουμε πολύ καλά ότι μια σειρά από τις πλέον θανατηφόρες ασθένειες της εποχής μας συνδέονται με αυτή την παράμετρο. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι: τι είναι αυτό που προάγει το στρες; Τι είναι αυτό που λείπει από τις σύγχρονες κοινωνίες και τους σύγχρονους ανθρώπους που τους στρεσάρει τόσο πολύ; Το «Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για την Βελτίωση των Συνθηκών Εργασίας» (European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions), ασχολείται με το στρες που δημιουργείται στους τόπους δουλειάς. Το ίδρυμα είχε δημοσιεύσει ένα χρόνο πριν (τον Νοέμβριο του 2010) μια αναφορά σχετικά με τις επιπτώσεις του εργασιακού στρες . Συγκεκριμένα  το ίδρυμα εξέτασε τις επιπτώσεις που ασκεί το εργασιακό στρες σε προσωπικό, οργανωτικό και κοινωνικό επίπεδο. Επίσης η αναφορά προσπάθησε να εντοπίσει τις πλέον σημαντικές παραμέτρους κινδύνου και προσπάθησε να δει αν αυτές συνδέονται με τις απαιτήσεις της ίδιας της εργασίας ή άπτονται οργανωτικών πλευρών της δουλειάς. Όπως γράφεται στην αναφορά, είναι δύσκολο να αξιολογηθεί το και να μετρηθεί το εργασιακό στρες, καθώς ο ορισμός και η μεθοδολογία που επιλέγεται, επηρεάζουν τις μετρήσεις. Τα δεδομένα λοιπόν και οι τάσεις είναι φυσικό να διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Έτσι, για παράδειγμα, σε χώρες όπως η Γερμανία, η Δανία, η Εσθονία και η Ιρλανδία, παρουσιάζεται αύξηση των επιπέδων του εργασιακού στρες, ενώ σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Σουηδία, η Ρουμανία και η Νορβηγία παρατηρείται μείωση. Τέλος σε μια σειρά χώρες, όπως το Βέλγιο και το Ηνωμένο Βασίλειο τα επίπεδα του εργασιακού στρες παραμένουν σταθερά. Παράμετροι που επηρεάζουν το εργασιακό στρες, είναι το επάγγελμα, καθώς μια σειρά από επαγγέλματα φαίνεται να έχουν αυξημένα επίπεδα στρες, αλλά και το φύλο. Από την άλλη πλευρά η ηλικία δεν φαίνεται να αποτελεί παράμετρο που επηρεάζει το εργασιακό στρες. Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Δανία έδειξε ότι τα άτομα που δουλεύουν σε χαμηλής ευθύνης θέσεις εργασίας, θέσεις που απαιτούν και χαμηλότερο εύρος δεξιοτήτων, παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα στρες. Άλλες μελέτες από την Δημοκρατία της Τσεχίας, της Πολωνίας και της Ισπανίας, επιβεβαιώνουν ότι οι ρυθμοί του στρες τείνουν να αυξάνονται με το εκπαιδευτικό επίπεδο. Οι πλέον ευκρινείς παράγοντες κινδύνου συνδέονται με ποσοτικές και ποιοτικές απαιτήσεις της εργασίας μας, δηλώνεται στην αναφορά του Ευρωπαϊκού  Ιδρύματος για την Βελτίωση των Συνθηκών Εργασίας. Ο φόρτος εργασίας και η ένταση της δουλειάς, καθώς και οι ώρες εργασίας συνεισφέρουν στην δημιουργία στρες, αφού απαιτούν συναισθηματική και γνωστική συμμετοχή. Η αναφορά, παρόλα αυτά, διερευνά και τον ρόλο του βαθμού αυτονομίας και ελέγχου που υπάρχει στο εργασιακό περιβάλλον. Ένα χαμηλό επίπεδο αυτονομίας και ο έλεγχος πάνω στην δουλειά κάποιου, συνδυαζόμενο με υψηλές απαιτήσεις κατά την εργασία, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε αύξηση του εργασιακού στρες. Επίσης οι οργανωτικές αλλαγές αποτελούν μια πιθανή παράμετρο αύξησης του στρες. Σε μια έρευνα μάλιστα, που πραγματοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, ανάμεσα σε μια ομάδα εργαζομένων στον τομέα των υπηρεσιών, οι αλλαγές σε οργανωτικό επίπεδο φάνηκε να είναι η Τρίτη πιο συχνή παράμετρος του εργασιακού στρες. Η καλή επικοινωνία και η εμπλοκή των εργαζομένων στις διαδικασίες της εταιρείας, από την άλλη πλευρά, φαίνεται να είναι παράμετροι που μειώνουν το στρες που δημιουργείται λόγω της αβεβαιότητα σε περιόδους αναδιοργάνωσης των εταιρειών. Επίσης, ένας όχι ξεκάθαρος ρόλος, ή η ύπαρξη αισθήματος ασυμβατότητας ανάμεσα στις αξίες του εργαζομένου και της εταιρείας, μπορεί να προκαλέσει σημαντική αύξηση του στρες. Άλλη γενεσιουργός παράμετρος του στρες στον τόπο δουλειάς, είναι η μη ξεκάθαρη και ακατάλληλη πολιτική ανταμοιβών της εταιρείας προς τους εργαζόμενους. Σε ορισμένες χώρες υπάρχουν αναφορές ότι η ανόητη αερολογία και η βία στον τόπο εργασίας αποτελούν σημαντικές παραμέτρους κινδύνου αύξησης του στρες. Πέρα όμως από τις επιπτώσεις που το εργασιακό στρες έχει στο ίδιο το άτομο, υπάρχουν συνέπειες τόσο για την κοινωνία, όσο για την εταιρεία. Στην μελέτη του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για την Βελτίωση των Συνθηκών Εργασίας, αναφέρεται ότι το εργασιακό στρες μπορεί να οδηγήσει, με το πέρασμα του χρόνου, σε μια σειρά από προβλήματα υγείας, ανάμεσα στα οποία μπορούμε να διακρίνουμε: τις καρδιαγγειακές παθήσεις, τις μυοσκελετικές διαταραχές, το άγχος, την ήπια κατάθλιψη, προβλήματα πέψης και μακροχρόνια διανοητικά προβλήματα υγείας. Επίσης η απουσία από την εργασία φαίνεται να είναι η πιο σημαντική συνέπεια του εργασιακού στρες στην εταιρεία, καθώς αυτό σημαίνει μειωμένη παραγωγικότητα και αυξημένο εργατικό κόστος. Άλλες επιδράσεις στην εταιρεία, που είναι πιο δύσκολο να μετρηθούν οι συνέπειες τους, είναι η έλλειψη κινητοποίησης των εργαζομένων, η μείωση της παραγωγικότητας, η ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και η μειωμένη ικανότητα της εταιρείας να καινοτομεί. Εμείς αυτό που έχουμε να παρατηρήσουμε, με αφορμή την παραπάνω μελέτη, είναι οι αντιφάσεις που υπάρχουν ανάμεσα σε τέτοιες μελέτες και στην ασκούμενη πολιτική από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. Πως αλλιώς να εξηγήσει κανείς την οπισθοδρόμηση που υπάρχει σε θέματα που ήδη θίγονται στην μελέτη; Είναι γεγονός ότι η κοινωνία θα πρέπει να βρει διεξόδους στις πολιτικές εκείνες που ανακυκλώνουν ή και διογκώνουν τα προβλήματα της υγείας. Δεν μπορεί, για παράδειγμα να υπάρχουν παρόμοιες μελέτες, αλλά οι μέθοδοι διοίκησης να κατευθύνονται στην πλευρά της διόγκωσης αυτών των προβλημάτων. Να θυμίσω την σχετικά πρόσφατη και ακραία περίπτωση του γαλλικού τηλεπικοινωνιακού κολοσσού, όπου το στρες στον τόπο δουλειάς οδήγησε σε, συνολικά, πάνω από 15 αυτοκτονίες. Τέλος θέλουμε να προσθέσουμε ότι η σημερινή οικονομική ύφεση, σίγουρα δεν βοηθά να ελαφρυνθεί το στρες που δημιουργείται στο εργασιακό περιβάλλον. Ο φόβος της απώλειας της εργασίας, οι υψηλότερες απαιτήσεις και ένταση της δουλειάς είναι από του κύριους λόγους των ψυχολογικών κινδύνων στο εργασιακό περιβάλλον, που οδηγούν στην αύξηση του στρες. Πιστεύουμε ότι είναι καιρός οι κυβερνήσεις να αναθεωρήσουν πολλές από τις ασκούμενες πολιτικές τους, στην βάση των επιστημονικών μελετών που υπάρχουν, αλλά είναι επίσης καιρός οι κοινωνίες και οι εργαζόμενοι να προβληματιστούν σε βάθος σχετικά με τους στόχους ζωής και τον ρόλο της εργασίας, στην διατήρηση της φυσικής και πνευματικής ισορροπίας του ανθρώπινου οργανισμού. Αν συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τα σύγχρονα προβλήματα με τον τρόπο του χθες, ίσως σε λίγα χρόνια να κληθούμε να αντιμετωπίσουμε το χάος στα θέματα που αφορούν την δημόσια και προσωπική υγεία. Επιμέλεια: Δημήτρης Πανταζής / Φαρμακοποιός Πηγή: Medinfo.gr  Δημοσιεύθηκε: Στις 12/12/2011 ώρα: 18:03